![طرح همیار بازآفرینی]()
مقدمه:
رشد روز افزون شهرنشینی و شهری شدن روستائیان همراه با تحولات گسترده در جهان پیرامون و بحرانهایی که فشار فزاینده ای را به محیط زیست و اکوسیستم ها وارد نموده و چالشهای اقتصادی و اجتماعی سیاسی باعث شده در دنیا شهرها بصورت ناهماهنگ و بدون برنامه ریزی توسعه یابند کشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده و طی پنج دهه گذشته با تغییرات بسیار سریع به جمعیت شهری خود افزوده .است به طوری که طی آمار در سال ۱۳۳۵ جمعیت شهرها 31% و روستاها ۶۹% بوده حال آنکه پس از پنجاه سال در سال ۹۵ جمعیت شهرها %۷۴ و روستاها %۲۶ تغییر یافته است این رشد چندین برابری باعث شده ایران به عصر جدید شهری شدن قدم بگذارد و موجبات بروز نابسامانی هایی را فراهم آورد.
نابسامانی هایی که مخاطرات زیادی بهمراه داشته حاشیه نشینی ، فقر و نابرابری های اجتماعی اقتصادی باعث بروز بحرانهایی شده که کیفیت زندگی را برای بخش زیادی از این جمعیت شهرنشین به پایین ترین حد خود رسانده کاهش داده است . از این رو برنامه ریزان ، مدیران شهری و دلسوزان نظام را بر آن داشت تا به دنبال اجرای سیاست ها ، قوانین و احکامی باشند که در راستای کاهش آسیب های فوق و در جهت محرومیت زدائی ،اشتغال زائی و توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی اهتمام ورزند .
بر این اساس بازآفرینی شهری در واقع سیاستی است که با رویکرد فراگیر به کلیت پیکره شهرها تسری می یابد. سیاست باز آفرینی شهری در برگیرنده نگرش و اقداماتی جامع و یکپارچه برای هدایت روند رشد شهرها به گونه ای پایدار است تا در نهایت ضمن پیشگیری و درمان مشکلات پیش روی شهرها موجبات ارتقاء در کیفیت زندگی شهروندان شده و امکان زندگی و زیست پذیری را برای آنان قابلیت بخشد.
الف) معرفی طرح همیار بازآفرینی
وجود بافتهای فرسوده و ناکارآمد در نقاط مختلف شهر سبب شده که بحث های مرتبط با توسعه و نوسازی آن در ابعاد مختلف کالبدی و فرهنگی و اجتماعی، بیش از پیش،مطرح شوند. از این رو مشارکت مردم در این طرح ها نقش بسیار مهمی در تحقق چشم اندازهای ترسیم شده برای بازآفرینی محلات هدف خواهد داشت.
با اجرای پروژه های زیربنایی و روبنایی در محلات هدف مشکلاتی از قبیل وجود عناصر ناهمخوان شهری ، کمبود سرانه برخی کاربری ها مانند فضاهای فراغتی ، فرهنگی ، آموزشی و فضاهای عمومی رفع شده و ضمن احیاء هویت و اصالت محلات ، کیفیت سیما و منظر شهری ارتقاء یافته و موجب رضایتمندی نسبی شهروندان از زندگی شهری خواهد شد.
لذا به منظور یکپارچه سازی اقدامات و برنامه های شهرداری در محلات هدف بازآفرینی و ایجاد تعامل و هم افزایی بین واحدهای مختلف در زمینه محله محوری و فراهم آوردن زمینه مشارکت محله محور شهروندان با توجه به ویژگی های متنوع فرهنگی اجتماعی و قومی طرح همیار بازآفرینی با عنوان همکاران و مشاوران شهرداری تعریف می گردد.
ماده یکم (۱): تعاریف
الف) مشارکت: عملی ،انسانی، جمعی یا فردی ،آزادانه ،آگاهانه ، مستمر و اختیاری است که برای تحقق خلاقیت ها و توانایی های همه شهروندان در تصمیم سازی، تعیین اولویت ها ، نظارت و اجرای پروژه ها، دسترسی به اطلاعات ارزیابی تأثیرات برنامه ها و فعالیتها و نحوه تداوم آنها سهیم شدن در نتایج برنامه ها ، طرح ها و فعالیت ها در سطح محله صورت می گیرد. همه ساکنان در شهر بالقوه حق مشارکت و قدرت چاره اندیشی در مسائل عمومی شهری را دارد و کسی امتیازی بر دیگری ندارد.
ب ) مدیریت شهری: منظور از مدیریت شهری در این طرح شورای اسلامی شهر گناباد و شهرداری گناباد اعم از حوزه ستادی و اجرایی و سازمان های وابسته به آن می باشد.
ج) محله: بخش قابل شناسایی از محدودهای شهری و یا محدوده ای ترکیب شده از کاربریهای تأمین کننده نیازهای ساکنان در ساختار شهر است. محله های شهری به مفهوم واحدهای اجتماعی حقیقی هستند که تا حدی به صورت اتفاقی و ناخودآگاه به وجود آمده اند و با گذشت زمان توانسته اند شکل و قالب ثابت و پایداری به خود بگیرند و حریم معینی برای خود تعریف کنند.
د) دبیرخانه ستاد : به منظور پیشبرد سیاستها و مصوبات در دبیرخانه ستاد بازآفرینی شهری شهرداری تشکیل می گردد . محل دبیرخانه ستاد ساختمان شهرداری خواهد بود.
ز) همیار بازآفرینی: همیاربازآفرینی شخصی است که به صورت داوطلبانه و اختیاری به عنوان رکن اجرایی در ساختار مدیریت محله، تحت نظارت شهرداری در مدیریت فعالیتهای کالبدی، نوسازی، اجتماعی و فرهنگی در سطح محلات هدف بازآفرینی مشارکت دارد و در چارچوب دستورالعمل ارائه شده فعالیت می کند.
همیاربازآفرینی براساس انتخابات در مسجد محله و به مدت دو سال ( قابل تمدید برای یک دوره دیگر) انتخاب می گردد.
و) کارگروه تخصصی :
کارگروهی متشکل از رئیس اداره امور مالی ، مسئول خدمات فنی ،مسئول شهرسازی ،مسئول خدمات شهری، مسئول روابط عمومی ،مسئول فضای سبز، مسئول دبیرخانه ستاد بازآفرینی، جهت بررسی گزارشات دریافتی ارائه شده همیاران بازآفرینی محلات
ک) اجتماعات محله محور: گروههای داوطلب مردمی از ساکنان محله که برای مشارکت در امور محله به صورت دائمی یا موقت در سطح محله فعالیت می کنند.
هـ) سازمانهای مردم نهاد :به تشکل هایی اطلاق می شود که توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر حکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تأسیس شده و دارای اهداف غیر انتفاعی و غیر سیاسی می باشد.
و) برنامه توسعه محله ای : برنامه توسعه محله برنامه ای است که از طریق شناسایی ظرفیت های کلیدی پیش روی توسعه محله توسط همیاران بازآفرین تدوین و ارائه می گردد.
این برنامه از چارچوبی انعطاف پذیر برخوردار بوده و وابسته به شرایط خاص و منحصر به فرد فضای محلی است؛ بنابراین، تمامی دخیلان توسعه را در فرآیند برنامه ریزی و اجرا در بر می گیرد و مبتنی بر مشارکت حداکثری اجتماع محلات و همکاری کامل دستگاه های مؤثر در بخش عمومی، امکان تحقق توسعه را در سطح محلات فراهم می کند.
(م) پروژه کوچک مقیاس توسعه محلی: مجموعه ای از فعالیتهایی است که با هدف رفع مشکلات و مسائل مختلف اعم از زیر ساختی ،کالبدی ، فنی و عمرانی ، ترافیکی و اجتماعی- فرهنگی محلات بازآفرینی شهر گناباد از جانب مردم پیشنهاد و پس از بررسی و پایش توسط همیار بازآفرینی به دبیرخانه ستاد ارائه و بر اساس اولویتهای تعیین شده و پس از تایید در کارگروه تخصصی انجام مطالعات توجیهی و تهیه پیوستهای فنی اقتصادی و اجتماعی آن توسط شهرداری در مدت معین (حداکثر یک ساله) و با اعتبار مشخص برای تحقق بخشیدن به اهداف مشخص توسعه محله و ارتقای کیفیت زندگی و رضایت ساکنین آن انجام می شود.
پروژه هایی که تحت عنوان پروژه های کوچک مقیاس توسعه محلات معرفی می شوند باید دارای مقياس محله ای بوده و در راستای تأمین خدمات و نوسازی محله ای، رفع نیازهای ضروری ساکنین محلات هدف بازآفرینی شهر، بهبود کیفیت زندگی، تقویت چرخه زیست محله ای و کاهش ریسک آسیب های اجتماعی پیش بینی و پیشنهاد شوند.
(ن)محلات هدف بازآفرینی:
محلات هدف بازآفرینی شهر گناباد در سال 1386 با 135.7 هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد به تصویب کمیسیون ماده 5 استان رسید . همچنین در سال 1394 محدوده تاریخی شهر گناباد به مساحت 144.2 هکتار ابلاغ و درسال 1397 با گسترش محدوده بافت های فرسوده و ناکارآمد کل این محلات در 364 هکتار به تصویب ستاد استانی رسید.
جمعیت ساکن در این محلات حدود 12000 نفر می باشد.
محلات مصوب بازآفرینی (بافت فرسوده – بافت تاریخی)شهرگناباد کدامند؟
الف) محدوده فرسوده بافت مرکزی شهر - مساحت: 68.26هکتاری
1) سرتراز یا پایین ده (حد فاصل خیابان سعدی- المهدی- امام خمینی)
2) حوض زنگی یا حوض سوخته یا مسجد امام رضا(ع)(خیابان غفاری)
3)بالای ده(حد فاصل خیابان غفاری و شوریده)
4)پای نخل یا عناب زار یا مسجد چهارده معصوم (حد فاصل خیابان حافظ و امام علی (ع))
5)خیابان امام خمینی (حدفاصل امام خمینی 15 تا 23 و امام خمینی 20 تا 24 (مسجد قائم))
ب) محدوده بافت فرسوده قصبه شهر- مساحت: 27.48 هکتار
6) قصبه شهر( شامل ریز محله های تپه ریگ، ته رود، مسجد بالا، مسجد جامع - خیابان بهار)
ج) محدوده بافت فرسوده محله نوقاب – مساحت: 40 هکتار
7) نوقاب : شامل ریز محله های بالای ده (حد فاصل قائم 16 و جاده سنتو) و پایین ده (حد فاصل قائم 16 و میدان سرو)
ماده دوم ) اصول و اهداف:
الف) اصول
این طرح چارچوبی برای اقدام مشترک ، هم افزا ، همکارانه و تعاملی میان واحدهای ستادی و اجرایی مدیریت شهری و شهروندان محترم محلات بازآفرینی شهر گناباد است که حوزه های جلب مشارکت مستقیم و غیر مستقیم محله ای را بر مبنای اصول زیر تعیین می کند:
1) اعتقاد به توانایی و مدیریت مردم بر مردم:
اولین اصل در جلب مشارکت شهروندان در امور شهری و در مقیاس محله ای، اعتقاد عمیق به توانایی مردم برای مدیریت مردم بر مردم است در این راستا مشارکت مردم در همه سطوح از تصمیم سازی تا اجرای تصمیمات، ضروری است.
2) اعتقاد به لزوم تنوع برنامه ها و انعطاف پذیری عملکردها:
دومین اصل پذیرفتن تنوع اجتماعی، فرهنگی و قومی در شهرگناباد و پیرو آن اعتقاد به لزوم تنوع برنامه های شهری در محلات بازآفرینی متفاوت است. پرهیز از نسخه های واحد برای تمام محلات و انتظار عملکرد واحد داشتن از محلات متفاوت و متنوع در مواد این طرح مورد توجه قرار گرفته است.
ب ) اهداف :
اهداف طرح حاضر بر اساس اصول بالا عبارتست از:
1- زمینه سازی جهت ترغیب بیشتر شهروندان به مشارکت در امورمحله
2- ایجاد انسجام ، رویه واحد و ساختار یکپارچه مشارکت شهروندان محله در امور مدیریت شهری در سطح محله
3- 3- افزایش آگاهی ،تمایل ، اراده برای تغییر به سمت بهبود
4- 4- بالا بردن حس تأثیر گذاری در راستای اصل اعتقاد به توانایی و مدیریت مردم بر مردم ،تا زمانی که احساس تأثیر گذاری تقویت نشود جلب مشارکت مؤثر شهروندان امکان پذیر نخواهد بود.
ماده سوم :
شرح وظایف همیاران بازآفرینی
1) شناسایی کانون های گردهمایی و مراکز حضور حداکثری جامعه محلی
2) شناسایی و بررسی روشهای اطلاع رسانی و آگاه سازی جامعه محلی برای مشارکت در زمینه های مختلف کالبدی ، اجتماعی ، نوسازی و ارتقاء کیفیت زندگی
3) شناسایی بسترها و زمینه های مشارکت جامعه محلی و سازمان های مردم نهاد واخذ نظرات صاحب نظران و متخصصان در زمینه مشارکت اجتماعی و نوسازی محله ای
4) شناسایی و ترغیب مالکان بافت های فرسوده و تشریح مشوق های ابلاغی شورای عالی شهرسازی و معماری و دعوت از سرمایه گذاران، سازندگان و خیران جهت سرمایه گذاری و مشارکت در زمینه نوسازی محله
5) شناسایی و بررسی روش های توانمندسازی اقتصادی در محله از طریق تعامل و ترغیب سرمایه گذاران ،واقفان ، خیران ، مشاورین و مربیان ، صندوق های قرض الحسنه ، خیریه ها و ... و برگزاری نمایشگاه های توانمندی محلات
6) شناسایی نخبگان در رشته های مختلف علمی ، تحصیلی، ورزشی که در مقیاس های استانی ، ملی و بین المللی حائز مقام بوده و تقدیر در سطح شهرستان
7) شناسایی توانمندان کارآفرینی در محله و تدوین بسته های پیشنهادی کارآفرینی با همکاری ادارات مربوطه مانند اداره کار ، فنی و حرفه ای و ...
8) شناسایی ، بررسی و ارائه گزارش در عرصه های نیازمند بهسازی محیطی و ارتقا کیفیت فضایی
9) تعامل با مدیریت شهری و سایر دستگاه های دولتی در جهت رفع مشکلات محله
10) شناسایی مناطق آسیب پذیر و پتانسیل های خصوصی و مردمی در زمان بحران های طبیعی و ... و همکاری و ساماندهی نیروهای داوطلب مردمی در زمان بحران
11) عدم دخالت در امور اجرایی شهرداری و حفظ اسرار و مباحث مطرح شده کارشناسی که در مجموعه شهرداری و جلسات مربوطه مطرح می گردد
12) مشارکت محله ای در تصمیم سازی:
به منظور جلب مشارکت شهروندان در تصمیم سازی در امور مربوط به محله ، همیار بازآفرینی به عنوان منتخبان مردم محله موظفند هر ماه از طریق اعلام عمومی در مساجد (به عنوان پایگاه اصلی کلیه اجتماعات و جلسات) نیازها و پیشنهادات مورد نظر ساکنان را احصاء و آنها را پس از دسته بندی و ارائه گزارش - در فرم هایی که توسط دبیرخانه ستاد بازآفرینی ارائه خواهد شد - جهت طرح در کارگروه های تخصصی ارائه نمایند.کارگروه پس از بررسی آنها را به پروژه های مشخص و قابل اجرا تبدیل می نمایند.
تبصره یک) در صورتی که موضوع به تشخیص شهرداری نیاز باشد کارگروه تخصصی مکلف است موضوع را جهت بررسی اتخاذ تصمیم و در صورت لزوم به شهرداری گناباد منعکس فرمایند.
تبصره دو ) فرم ارائه گزارش پروژه های معرفی شده از سوی همیاران بازآفرینی:
شامل تعریف پروژه ، میزان اهمیت و ضرورت درخواست برای محله ،رکن اجرایی مسئول و هزینه انجام و تامین تمام یا بخشی از هزینه اجرای آن توسط شهرداری مشخص باشد.
13) همیاران بازآفرینی موظفند در راستای نیاز سنجی محله ای انجام پروژه های مشترک جلساتی با سازمانهای مردم نهاد فعال در محلات خود داشته باشند این جلسات با فراخوان همیاران بازآفرینی محله یا به درخواست سازمانهای مردم نهاد محله ای انجام می شود . هیات امنای مساجد و هیات مذهبی ، پایگاه های مقاومت بسیج ، سمن ها اجتماعات محله محور، انجمن های علمی تخصصی و اصناف نیز شامل همین ماده میشوند چنانچه خروجی این جلسات پروژه های اجرایی در مقیاس معاملات جزئی شهرداری باشد مطابق ماده 12 عمل خواهد شد.
14) وظایفی نظیر کنترل ساخت و سازها ، تغییر کاربری ها ، موارد ترافیکی و فنی شهر، و نظایر آن که از وظایف شهرداری می باشد می تواند به تناسب ابلاغ بر عهده همیاران بازآفرینی محلات نیز باشد.
ماده چهارم :
شرایط و نحوه انتخاب همیاران بازآفرینی
الف) شرایط داوطلبین :
1) اعتقاد و التزام عملی به مبانی اسلام و انقلاب اسلامی
2) سکونت در محله در زمان انتخاب حداقل به مدت 2 سال
3) داشتن مدرک تحصیلی حداقل دیپلم و در موارد خاص با تایید دبیرخانه از متنفذین محلی می توان بهره گیری نمود.
4) داشتن حداقل 25 سال سن در زمان انتخاب
5) داشتن حسن شهرت و ارتباط با نهادهای دینی ، انقلابی و فرهنگی و مساجد و نداشتن سوء پیشینه کیفری (بنا به تایید مراجع ذیربط)
ب) نحوه انتخاب همیار محله :
1) پس از ثبت نام داوطلبین و بررسی مدارک شناسایی مورد نیاز و تایید صلاحیت داوطلبین مطابق ماده( 5-الف ) انتخاب همیار بازآفرینی پس از فراخوان جامعه محلی در مسجد محله و به صورت انتخابات انجام خواهد شد.
2) شهر گناباد دارای 8 محله بازآفرینی می باشد که در این محلات با توجه به وسعت ، جمعیت و داوطلبین حداقل 3 و حداکثر 5 نفر به عنوان همیار بازآفرینی انتخاب خواهند شد.
3) همیاران بازآفرینی پس از طی فرآیند اعلامی از سوی دبیرخانه ستاد یا تایید شهرداری احکام خود را دریافت خواهند نمود.
ج) سایر شرایط:
1) هیچ یک از همیار بازآفرینی نمی توانند همزمان همیار دو محله باشند .
2) همیار بازآفرینی قائم به شخص می باشد و قابل واگذاری به غیر نمی باشد .
3) در صورت تمایل همیار بازآفرینی به استعفا ، می بایست یک هفته قبل از استعفا موضوع را بصورت مکتوب به دبیرخانه ستاد اعلام بنماید .
4) شهرداری ظرف ده روز پس از اعلام و قبول استعفای همیار بازآفرینی اقدام به انتخاب همیار بازآفرینی با انتخابات مجدد خواهند نمود.
5) هر همیار بازآفرینی پس از ابلاغ حکم از طریق مساجد ، پایگاه های بسیج ، هیأت های مذهبی و سایر موارد تبلیغاتی به مردم آن محله معرفی و آموزش لازم را کسب خواهند نمود.
ماده پنجم )
شهرداری موظف است با تعامل با دیگر دستگاه های ذی ربط نظیر آموزش و پرورش جهت تضمین حق کودکان و نوجوانان برای مشارکت در تصمیم سازی، اجرا و نظارت بر امور محله خود و محلات بازآفرینی شهر با استفاده از ساز و کار شهرداران مدرسه برای اخذ نظر کودکان و نوجوانان در امور محله ارائه پیشنهاد و راه حل در مسائل محله ای خاصه در موضوعات مربوط به کودکان و نوجوانان و جلب مشارکت آنها در اجرای برنامه های فرهنگی و اجتماعی، ظرف مدت یک ماه از تصویب این طرح نسبت به تهیه و تدوین ساز کار اجرایی اقدام نماید.
ماده ششم )
شهرداری گناباد در بودجه سالانه برای هر یک از بخش های شهرداری ردیف اعتباری تحت عنوان توسعه محله ای جهت اجرای پروژه های کوچک مقیاس محلی پیش بینی نماید.
ماده نهم )
در راستای حفظ حق دسترسی شهروندان به اطلاعات عمومی ایجاد شفافیت و ترویج آگاهی عمومی در میان شهروندان دبیرخانه ستاد بازآفرینی موظف است سالانه گزارش پیشبرد برنامه های توسعه محله ای را به ترتیب اولویت پروژه ها و به تفکیک محله از طریق نشریات محلی منتشر نماید.